Dünyada neredeyse çoğu araba, ülkemizde ise hızla artarak çoğalan otomatik vitesli araçların %60 dan fazlası türkiyede yaygın bir şekilde artarak kullanılıyor.Hiçbir işlem yapmadan vitesin direk nasıl geçebildiğini otomatik şanzıman sayesinde nasıl işlem yaptığını detaylı olarak bilgilendireceğiz.Otomatik vitesli araçların en önemli özelliği otomatik şanzımanlarının bulunmasıdır. Otomatik şanzıman nedir diye düşündüyseniz, düz vitesli araçlardaki debriyajın görevini yerine getiren otomatik bir sistemdir.
Otomatik şanzımanın en büyük özelliklerinden biri üretici firmaların en uygun hızlanma ve tork devirlerini hesaba katarak ayarladıkları vites değişim süreleri ile kullanıcı hatasından oluşabilecek sorunların en aza indirgenmesini sağlar.
Otomatik Şanzıman İçerisinde tek yönlü kavraması (bazı şanzımanlarda çift yönlü kavrama vardır) ve damperli yayları barındıran parçalar bulunur.Ayrıca motorda şanzımanda sarsıntıyı kesen parça bulunur. Bunlara ek olarak aracı yerinden kaldıran balata , beyin ve tork konventer bulunmaktadır.
Şanzımandaki elektronik mekanizma (beyin) ile hangi zamanda vites geçişlerini yapacağını hangi zamanda yakıtı 4 çekere takıp 2 çekere takacağını ayarlar. Bu elektronik mekanizma hava durumuna göre ve sürüşe göre kendini adapte eder. Elektronik hareketi sensörler vasıtası ile mekanik harakete çevirir.
Ayrıca motordan aldığı 1kg gücü 3,5 ile 4 kg çıkaran tork konventor vardır. Tork konverter vantilatör pervanesine benzer dairesel kapaklar ve onların ortasında stator denilen küçük bir pervane ile konumlandırılmıştır. Aracın motoru çalıştığı sürece tork konverteri dönme hareketini her koşulda sürdürmektedir. Otomatik vitesli araçlarda dur – kalk yapılan durumlarda daha fazla yakıt harcanmasının sebebi budur.
Yeni şanzımanda yag renk değişmemiş olur. Revizyon için sökülen şanzımanda yağın içi özelliğini kaybettiğinden dolayı içerinde katılaşmalar olacaktır. Otomatik araçlarda şanzıman yagı çok önemlidir. Özellıkle yenı nesil araçlarda otomatik şanzıman yagı dayanıklılığı yüksek ısıya dayanıklıı özelliğine sahip olmak zorunda. Aşınma nedir? şanzıman ıcınde rulmanlar seperatorler burçlar aşınır. Aşındığı zamanda basınç kaybı oluşur bu durumda da şanzıman balata yakar bu da sorun yaratır.
Şanzıman yagının kalitesi düşük olursa köpürür, köpüren yag hidrolikde iletkenliği zorlaştırır. Vites geçişlerinde kaydırmalara sebep olur. Yagın kalitesini düşürmek için ek katkılar koyalar ve bunlarda şanzımana zarar verir. Otomatik şanzıman; motordan çok çok daha pahalı masraflar açabilir.
Şanzıman yagı düzgün olursa, zamanında bakımlarını periyodik olarak yapılırsa şanzıman çok daha uzun ömürlü olur ve daha az maliyetle daha uzun yıllar kullanabiliriz. Türkiyede hava şartlarına göre şanzıman yağları ömürlük değildir.30-40 bin KM ‘de bir şanzıman yağını değiştirmek zorundayız. Şanzıman yagını değiştirmezsek şanzıman aşınır , aşınır daha sonra şanzıman revizyon ister buda size çok maliyetli olur. Ama periyodik olarak şanzıman yağını şanzıman filtresini 30-40 bin km ‘de bir değiştirirseniz hem şanzımanın içindeki zararlı maddeleri almış oluruz şanzıman içinde uzun vadede kullanma olanağımız artar.